عصر پنجشنبه یازدهم آبان‌ماه ۱۴۰۲ در تالار فردوسی خانه اندیشمندان علوم انسانی مراسم پایانی اهدای جوایز مهرگان با حضور جمع بزرگی از چهره‌های علمی و ادبی ایران و دوست‌داران کتاب برگزار شد. اجرای مراسم جایزه مهرگان ادب را مانی پارسا شاعر، نویسنده و منتقد ادبی با همکاری جواد شریف‌پور شاعر و نقاش بر عهده داشتند.
در ابتدای مراسم علیرضا زرگر بنیان‌گذار و مدیر جایزه مهرگان گزارش کوتاهی از بخش‌های مختلف جایزه مهرگان، نحوه داوری آثار ادبی و علمی و چگونگی ارزیابی عملکرد تشکل‌های مردم‌نهاد ارایه کرد و گفت:
«این مراسم قرار بود در یکی از روزهای مهرماه سال گذشته برگزار شود که شرایط تلخ و غمبار پاییز سال گذشته کار را بیش از یک سال به تأخیر انداخت. وی با اشاره به اینکه چرخ فرهنگ و ادب بنای باز ایستادن ندارد از نویسندگان و کنشگران محیط زیست خواست مقاوم و امیدوار به کارشان ادامه دهند.»
در ادامه مراسم، هیأت داوران جایزه مهرگان ادب و دکتر جواد مجابی نویسنده بزرگ ایران برای اهدای جوایز برگزیدگان به روی سن دعوت شدند و حسین آتش‌پرور، نویسنده، منتقد ادبی و داور مهرگان ادب، بیانیه هیأت داوران را در بخش بهترین رمان و داستان بلند فارسی خواند تا برگزیدگان به ترتیب روی صحنه آمده و جوایز خود را دریافت کنند.
در ابتدا تندیس، لوح سپاس و جایزه مهرگان بهترین رمان توسط دکتر مجابی به جمشید ملک‌پور نویسنده رمان ”اپرای خاموشی صدا در تالار رودکی“ اهدا شد.
دکتر مجابی پس از اهدای تندیس جایزه مهرگان به جمشید ملک‌پور در سخنانی گفت:
«به گمان من جایزه ادبی شروعش خیلی آسان است ولی ادامه‌اش همواره با مشکلات زیاد همراه بوده و بسیاری جایزه‌های ادبی خوب داشتیم که در نیمه راه از کار بازماندند. خوشحالم که جایزه ادبی مهرگان توانسته دوام بیاورد و خدمت خودش را به ادبیات، علم و محیط زیست ادامه دهد.»
دکتر مجابی در ادامه سخنان خود گفت:
«من می‌خواستم از این فرصت استفاده کنم و بگویم آنچه برای ما خیلی اهمیت دارد، ادبیات نسل نو است. نسل نو با ما طبیعتاً متفاوت است. تلقی نسل‌های پیش نسبت به جوان‌ها تلقی متفاوتی بوده. یک وقتی بوده که این‌ها را انکار می‌کردند؛ مثل پدران و فرزندان یا مادران و دختران که همیشه در واقع در وجه انکاری‌اش بوده و گاهی هم از ترس جوان‌ها، آن‌ها را حمایت می‌کردند، ولی به گمان من امروز نسل جوان ما نشان داده که دختران و پسران ما الگوهای جهانی هستند در زندگی، در تفکر و در حرفه‌های ادبیات و علوم و بخش‌های دیگر. ما باید یک بار دیگر نگاه کنیم به جامعه‌ای که جوان است و ایده‌های تازه دارد و برای ایده‌های تازه خودش می‌جنگد و ما با ستایش از این ذهنیت نو، هم حمایت باید بکنیم و هم یاد بگیریم این همه شجاعت، دلاوری و آینده‌گری را.»
جمشید ملک‌پور نویسنده رمان برگزیده جایزه مهرگان ادب (اپرای خاموشی صدا در تالار رودکی) در سخنان کوتاهی گفت: «من خودم از خودم انتظار ندارم که از هنر و ادبیات و کتابِ خودم در شرایطی که هستیم صحبت کنم.»
ملک‌پور از نمادها و نشانه گفت از منظر آیین‌ها و اسطوره‌ها و از منظر علم و تکامل بشری؛ از جنگ‌های خانمان‌سوز، از جنگ اول، جنگ دوم، جنگ ویتنام، جنگ اخیر اسرائیل و حماس، همه را محکوم کرد و گفت جامعه بشری سقوط اخلاقی کرده است. ما در خانه‌هایمان نشسته‌ایم و این فاجعه‌های انسانی را می‌بینیم و کاری نمی‌توانیم بکنیم. من نمی‌دانم در این شرایط وظیفه هنر و ادبیات چیست؟
برگزیده جایزه مهرگان خطاب به نویسندگان و برگزیدگان جایزه گفت: «هنر و ادبیات اول و دوم و سوم ندارد. بنابراین کار کنید، همین که نوشته‌اید، برنده شده‌‌اید. کتاب تاریخ مصرف ندارد. زمانی که ۹ سال تمام رمان کاشف رویای مرا نگه داشتند، من ناامید نشدم و باز هم نوشتم تا امروز.»
در ادامه مراسم، پیام نسیم وهابی نویسنده نخستین رمان تحسین‌شده هیأت داوران، بلیت برگشت، که از پاریس به دبیرخانه مهرگان فرستاده بود، پخش شد و نماینده ناشر اثر (نشر مرکز) جایزه او را دریافت کرد.
نسیم وهابی در بخشی از پیامش گفت:
«پیش از هر چیز، و بیش از هر چیز بسیار خوشحالم که جایزه‌ی مهرگان دوباره فعال شد. چرخ فرهنگ بازایستادنی نیست و کار فرهنگی مثل باغبانی صبوری می‌خواهد و پشتکار و مقاومت، به خصوص در شرایطی که می‌کوشد تا دلسرد و منزوی کند و به سکون بکشاند. برای نویسنده هم، ادامه‌ی کار، به رغم همه‌ی موانع - همه‌ی موانع-گریزناپذیر است؛ کار کردن با ثابت قدمی و وفاداری به آرزوها. چراکه، کار کردن به رغم دلشکستگی و اندوه، یعنی امیدواری و امیدواری مقاومت است؛ مقاومت هم تعطیلی‌بردار نیست. از این رو کار ادبی ، (چه خواندن و نوشتن باشد، چه ترجمه و نشر، یا ترویج و آموزش)، ستون مقاومت یک فرهنگ را مستحکم می‌کند. ادبیات ما در عمر طولانی‌اش بارها ثابت کرده که کنجکاو و ثابت قدم اهل بازساختن و نوساختن و تجربه بوده و وفادار به آرزوهایش، مصمم و مقاوم راه خودش را ساخته....»
مهیار رشیدیان نویسنده دومین رمان تحسین‌شده هیأت داوران، بزها به جنگ نمی‌روند، با تشکر از هیأت داوران جایزه لوح تحسین مهرگان ادب را دریافت کرد و مورد تشویق حاضران قرار گرفت.
علی شروقی نویسنده نخستین رمان تقدیرشده مهرگان ادب، پرده آهنین، پس از دریافت لوح تقدیر خود در سخنان کوتاهی گفت: «از همه دست‌اندرکاران جایزه مهرگان که اکنون قدیمی‌ترین جایزه مستقل ایران است تشکر می‌کنم. ادبیات مستقل ایران، این سال‌ها و این روزها، روزگار خیلی خوشی نداشته و ندارد. من آرزوی روزهای خیلی بهتری برای ادبیات مستقل ایران دارم. همچنین برای مردم ایران و جامعه ایران. امیدوارم روزی همه نویسندگان ایرانی بتوانند بدون سانسور با تمام ظرفیت و قدرت تخیل‌شان بنویسند.»
شروین‌دخت ایازی نویسنده دومین رمان تقدیرشده مهرگان ادب، غزال، آهوی باغ زعفرانیه، هنگام دریافت لوح تقدیر جایزه مهرگان گفت: اصل مطلب را بزرگان همه گفتند. من می‌خواهم از فرصت کوتاهم استفاده کرده از برگزارکنندگان و داوران جایزه تشکر کنم. این خوشحالی و بغض الانم را تقدیم می‌کنم به روح پدرم و به مادر و همسر و پسرم و در نهایت از خانم لاهیجی ناشر اثر که به دلیل کسالت امکان حضور نداشتند تشکر می‌کنم.
زاهد بارخدا نویسنده رمان ”او“ که اثرش شایسته دریافت نشان مهرگان ادب شناخته شده بود، در پیام کوتاهی از شهر مریوان کردستان درباره رمانش چنین گفت:
«رمان ”او“ محصول یک وضعیت است. آشنای نسلِ من، نسل دهه‌ی شصت که حالا زنان و مردان میان‌سالی شده‌اند. آن‌ها برای اولین‌بار در دانشگاه همدیگر را ملاقات کردند. دانشگاه برای این نسل حکم کافه‌ای را داشت که در آن دو پوست، دو نگاه و دو صدا به هم می‌رسیدند و صدای هم را می‌شنیدند و یک صدای دیگر: صدای ”ما“.
با توجه به شرایط اجتماعی و سیاسی چهل سال گذشته، همچنین پیوند دانشگاه‌ها و جوان‌ها با حوادثی که پیش می‌آمد، تغییر وضعِ موجود عشق اول این نسل بود. نسلی که عشق را با تحقق‌نیافتن‌اش تجربه کرد. از این‌رو فکر می‌کنم در این رمان فداشدن دلباختگی را باید به مثابه‌ی امری سیاسی در نظر گرفت. این فقدان و شکست در عشق تداعی همان ناکامی در عالم سیاست است. ... به امید روزهای بهتر برای همه و استواری کلمه که به رنج رفته بر ما شهادت می‌دهد.»
در ادامه محسن فاتحی نویسنده دیگر رمان شایسته نشان مهرگان ادب برای رمان ”طبرخون“ پس از دریافت نشان مهرگان در سخنانی گفت:
«از این که طبرخون در جمع جایزه‌گیرندگان مهرگان قرار گرفته بسیار خرسندم. چون از هیأت داوران و از سطح دانش و آگاهی‌شان کاملاً باخبرم. واقعیت این است که طبرخون رمان متفاوتی است و همین نظر به طبرخون نشان می‌دهد که بخشی از داوران و بخشی از آرا به سمت تغییر در ادبیات تمایل پیدا کرده. جامعه ایران در طول یک سالی که گذشت تغییراتی بزرگ را از سرگذراند و این خورشید بلندی که یال افکند بر این سرزمین – خورشید تغییرات- امیدوارم که این پرتواش بر سر اجزای ادبیات ما فرود بیاید و ما روزهای نویی را در ادبیات تجربه کنیم، همچنین در این یک سال در همین کوچه و خیابان، دختران و پسران زیادی پرپر شدند. من تصمیم داشتم هر وقت که اینجا آمدم بالا، هر وقت به رستاخیز کلماتم در طبرخون رسیدم تقدیم کنم جایزه‌ام را به دختران و پسران این سرزمین.»
پس از پایان بخش اعطای جایزه به برگزیدگان رمان، مجری مراسم در توضیح کوتاهی گفت: ۱۵۲۷ عنوان رمان و مجموعه داستان در مهرگان ادب زبان فارسی و ۲۵ عنوان در مهرگان ادب زبان مادری توسط ۱۲ داور در دو مرحله اول و دوم خوانده شده است، پنج داور مرحله اول، قباد آذرآئین، سودابه سلگی، مانی پارسا، آرزو چربدست و کرم‌رضا تاجمهر با خواندن تعداد زیادی کتاب به داوران مرحله دوم، جواد اسحاقیان، هلن اولیائی‌نیا، حسین آتش‌پرور، جواد پویان، لیلا صادقی، سیاوش گلشیری و ابوالفضل حسینی یاری رسانده‌اند.
در ادامه قباد آذرآئین نویسنده، منتقد ادبی و داور جایزه مهرگان ادب بیانیه هیأت داوران در بخش بهترین مجموعه داستان فارسی را خواند و برگزیدگان را معرفی کرد تا با حضور روی سن جوایز خود را از داوران مهرگان ادب دریافت کنند.
علی صالحی بافقی نویسنده مجموعه داستان برگزیده مهرگان ادب، چیدن یال اسب وحشی، هنگام دریافت تندیس مهرگان ادب، لوح سپاس و جایزه خود از برگزارکنندگان و داوران مهرگان ادب گفت: ممنونم از اساتید که یک مهندس شیمی را توی جمع ادبیات پذیرفتند و تشکر ویژه می‌کنم از آقای رمضانی و خانم برات‌زاده از نشر مرکز که به اولین کارهای من اعتماد کردند و کمک کردند که این کارها دیده شده و خوانده شود. از همراه و استاد همیشگی‌ام مهدی ربی هم بی‌نهایت سپاسگزارم.
در ادامه نیره محمودی به نمایندگی از سوی طیبه گوهری نویسنده نخستین مجموعه داستان تحسین شده هیأت داوران، برف سرخ و داستان‌های دیگر، لوح تحسین هیأت داوران مهرگان ادب را دریافت کرد. نویسنده به همین مناسبت پیامی را از شیراز فرستاده است:
«بسیار خوشحال و مفتخرم که برای سومین بار کتابم در لیست برگزیدگان جایزه مهرگان ادب قرار گرفته. پیش از این مجموعه داستان «و حالا عصر است، رمان ”گلوگاه“ و حالا مجموعه‌ای شامل سی و یک داستان کوتاه با عنوان ”برف سرخ و داستان‌های دیگر“. امیدوارم مخاطبان جدیدی که این مجموعه را می‌خوانند از خوانش داستان‌ها لذت ببرند. در روزگاری که قدرت‌های سیاسی به مرزبندی، تفرقه و عدم مدارا پرداخته‌اند؛ ادبیات ملت‌ها را به صلح، مدارا و گفت‌وگو دعوت می‌کند. ادبیات قدرت خردبخشی دارد و قدرت دارد تا سنسورهای حسی انسان را نسبت به پدیده‌های اجتماعی اطرافش حساس کند. داستان توانایی دارد تا ما با عینک تجربه انسان‌های دیگر به دنیا نگاه کنیم و به خاطر این قدرت و به خاطر این توانایی باید ادبیات را پاس داشت و قدر دانست. از دبیر محترم جایزه، از داوران مهرگان ادب و از مدیریت نشر نیلوفر بسیار سپاسگزارم و به سایر برگزیدگان این دوره تبریک عرض می‌کنم.»
سپس نوبت به عالیه عطایی نویسنده دومین مجموعه داستان تحسین‌شده هیأت داوران رسید که از پاریس در پیامی صوتی خطاب به حاضران در مراسم گفته بود:
«در روزگار خبرهای ناخوش، خبر از ادبیات خوش است. خوش اقبالم که برای دومین بار کتابی از من در فهرست نهایی جایزه مهرگان ادب قرار دارد. جنگ، فقر، هجرت و … تیشه به ریشه‌ی همزبانی می‌زند و من خواستم داستان‌های آدم‌هایی را بنویسم که از دوسوی مرز در کلان‌شهر تهران پیوند دارند. شعار ندهم که کدام‌ها خوبند و کدام‌ها بد. بد و خوب دارد و تلخ و شیرین که البته تلخی‌اش بیشتر است. چه می‌شود کرد؟ لابد اینهم سهم داستان‌پردازی ما در این جغرافیاست. از هیات داوران و برگزارکنندگان کمال تشکر را دارم و به همکاران نویسنده‌ام که در این جایزه ادبی برگزیده شده‌اند صمیمانه تبریک می‌گویم. این کتاب همانطور که در تقدیم‌نامه‌اش نوشته شده برای پدرم است که امروز دانه‌ای در دلِ خاک خراسان است. این جایزه هم را هم به روح بلند و بی‌مرزش تقدیم می‌کنم.»
لوح تحسین عالیه عطایی در دبیرخانه جایزه مهرگان محفوظ خواهد ماند.
در ادامه سهند آدم عارف به عنوان نماینده کورش رفیعی نویسنده نخستین مجموعه داستان تقدیرشده جایزه مهرگان ادب، زمستان شغال، برای دریافت لوح تقدیر نویسنده به روی سن آمد و ضمن اشاره به سکونت نویسنده در شیراز و عدم حضور وی در مراسم گفت:
«نشر نیماژ و کورش رفیعی صمیمانه‌ترین سلام‌های خودشان را به بنیان‌گذار و داوران جایزه مهرگان می‌رسانند و بسیار خوشحالند که این مجموعه داستان دیده و برگزیده شده است. وی اظهار امیدواری کرد که داستان ایرانی و نویسندگان ایرانی به آنچه شایسته‌اش هستند، برسند و مردم بیشتر داستان و رمان بخوانند.»
نام ارغوان پورعلی نویسنده دومین رمان تقدیرشده مهرگان ادب، رنو ۵، که خوانده شد، دوستان و هواداران نویسنده جوان با هلهله و شادمانی او را تا روی سن بدرقه کردند. ارغوان پورعلی پس از دریافت لوح تقدیر در سخنان کوتاهی گفت:
«ما یک خانواده پنج نفره بودیم که یک رنو ۵ داشتیم، رنو ۵ ما پر از قصه بود. حاصل این قصه‌ها شد این کتاب. از اون پنج نفر الان یک نفر نیست، ولی من مطمئن هستم الان اینجاست و دارد مرا می‌بیند. از نشر بان و علی حسینخانی ممنونم. از رامبد خانلری خیلی ممنونم که دستم را گرفت و تا اینجا آورد. از خانواده‌ام تشکر می‌کنم و در نهایت این جایزه را تقدیم می‌کنم به روح پدرم که قصه‌اش ناتمام ماند.»
بهناز علیپور گسگری که کتاب او، حافظه پروانه‌ای، به عنوان مجموعه داستان شایسته نشان مهرگان ادب شناخته شده بود، در مراسم حضور نداشت. با اعلام مجری مراسم، علیرضا زرگر بنیان‌گذار جایزه مهرگان برای توضیح کوتاهی در خصوص این نویسنده به روی سن آمد، از او به نیکی یاد کرد و گفت:
بهناز علیپور گسگری به دلیل مشکلی که برایشان پیش آمده بود در مراسم حضور ندارند. ایشان یکی از نویسندگان موفق ایران در داستان کوتاه هستند که دو بار به تندیس مهرگان ادب دست پیدا کرده‌‌اند. یکبار به تنهایی و یک بار به طور مشترک و از این حیث در میان بیش از صد برگزیده جایزه مهرگان در ۲۵ سال گذشته کم نظیرند.»
در ادامه مراسم، غنچه وزیری به نمایندگی از سوی هما جاسمی نویسنده مجموعه داستان”آختامار“، اثر شایسته دریافت نشان مهرگان ادب، جایزه این نویسنده را دریافت کرد. هما جاسمی که در آمریکا سکونت دارد با ارسال پیامی به دبیرخانه جایزه مهرگان ادب چنین گفت:
«اکنون که با مجموعه داستانم ”آختامار“ در فهرست نهایی این رویداد ارزنده ادبی حضور دارم، از هما جاسمی نویسنده فاصله می‌گیرم تا بار دیگر به جلفای اصفهان بروم و دختری شیفته و واله شوم که می‌توانست دستش را ببرد توی تابلوی نقاشی و یکی از نرگس‌ها را بردارد و بو کند و بی آن که کسی بفهمد برود میان سیاه و سفید عکس‌ها و لابه‌لای خاطراتی که مال او نبودند، زندگی کند و حتی در زمان پرسه بزند و پژواک مرده‌ها را بشنود.
کسی کتابم را ورق می‌زند، می‌بینم که آلمانی‌ها فشفشه هوا می‌کنند و زیر برف به استقبال سال نو می‌روند. من اما به زیرزمینی در مونیخ می‌روم تا از چشم‌های سبز کودک پناهجویی برایتان حکایت کنم که در بزنگاه قتل فجیع پدر، واژه‌ها را قورت داده است تا نتواند جنون و جنایت را بر زبان جاری کند.
کتاب که در دستان خواننده دیگری ورق می‌خورد، از روی برف‌های مونیخ سر می‌خورم تا صعب‌العبورترین گردنه‌های ایران و کولبری می‌شود که در انزوا و در آستانه انجماد با فردریش ادوارد شولتز فیلسوف و شرق‌شناسی که دویست سال پیشتر در همان حوالی به دست راهزنان کشته شده است، ملاقات کنم. شولتز فارسی را خوب ادا می‌کند و در گوشم می‌گوید: ”کسی من را خاک نکرد و به وطنم بازنگرداند!“
و وطن بارها قلم را از من می‌گیرد تا خودش را در غربت قصه‌هایم فریاد کند و به داستان «پانزده سالگی» که می‌رسد انقلاب می‌کند! و این همان زندگیست که در داستان پشت داستان نگاشته می‌شود تا در مهرگانی دیگر به خاطره ادبیات این سرزمین سپرده شود.»
مراسم جایزه مهرگان پس از پایان بخش مهرگان ادب زبان فارسی با بخش مهرگان ادب زبان مادری ادامه پیدا کرد که شرح آن در گزارش بعدی دبیرخانه خواهد آمد.
بیانیه‌های داوری، گزارش‌ها، تصاویر و فیلم‌های مربوط به این دوره در کانال جایزه مهرگان قابل دسترسی است.
دبیرخانه جایزه مهرگان
۲۷ دی‌ماه ۱۴۰۲
ايمیل دبیرخانه: mehreganprize@gmail.com
کانال فارسی: https://t.me/mehreganprize_fa
کانال انگلیسی: https://t.me/mehreganprize_eng
تلگرام، واتساپ: 989309127217+
صندوق پستی: تهران 555-19615
